معرفی گسل نهند، بررسی ساختار، سازوکار، رژیم تنش و تکتونوماگماتیسم در طول گسل

گسل نهند با راستای شمال غربی- جنوب شرقی به موازات گسل تبریز و در 25 کیلومتری شمال آن واقع شده است و موجب راندگی واحدهای مزوزوئیک (رسوبات فلیشی کرتاسه پسین) بر روی رسوبات سنوزوئیک در این منطقه شده است. امتداد این گسل از شمال روستای نهند تا محدوده شرق شهر مرند قابل پی گیری است. در این تحقیق بخش شرقی گسل نهند تا محدوده روستای قینر مورد بررسی قرار گرفته است که طولی در حدود 40 کیلومتر را شامل می شود. گسل نهند در محدوده مورد مطالعه از هفت پاره گسلی تشکیل شده است. از دیدگاه بررسی های صحرایی این منطقه شامل عناصر ساختاری متفاوتی از قبیل گسل، چین، درزه و دایک است. گسل های معکوس و رانده در اثر اعمال تنش های فشارشی اولیه در منطقه شکل گرفته اند و گسلهای امتدادلغز در فاز بعد از گسلش رانده در اثر اعمال تنش های برشی در منطقه ایجاد شده اند که خود، گسل های معکوس اولیه را بریده اند. به نظر می رسد گسلش نرمال موجود در منطقه، عملکرد فرعی گسلهای امتدادلغز باشد. چین خوردگی ها در منطقه بیشتر از نوع چین های در ارتباط با گسلش هستند. تراکم درزه ها در منطقه در دو روند کلی n300e و n030e مشاهده شده است که این دو سیستم درزه به صورت منظم و با زاویه کم وبیش عمود بر یکدیگر شکل گرفته اند. امتداد غالب درزه ها شمال غربی- جنوب شرقی است که این راستا و تغییرات آن بیشتر تحت تاثیر تنش فشارشی اصلی منطقه قرار داشته به طوریکه این درزه ها بیشتر در کنار گسل های راندگی منطقه رخنمون دارند. روند دوم، شمال شرقی- جنوب غربی بوده که بیشتر با تنش های محلی ناشی از عملکرد جنبشی سیستم گسلهای مرتبط با گسل نهند در منطقه همخوانی دارد. دایک های موجود در منطقه عمدتا روند شمال غربی- جنوب شرقی دارند با این حال دایک های با روند شمال شرق- جنوب غرب نیز در منطقه مشاهده می شوند. بررسی تغییرات رژیم تنش در پاره های مختلف گسل نهند از شرق به غرب نشان می دهد که در پاره های شرقی این گسل (در محدوده مورد مطالعه) تنش های فشارشی محض، در بخش های میانی تنش های امتدادلغز و به سمت بخش غربی تنش های کششی و امتدادلغز حاکم شده است. این مسئله می تواند به دلیل چرخش زاویه تنش های بیشینه باشد. تنش بیشینه (فشارشی) از پاره های میانی به سمت غرب با تغییر زاویه میل تنش و قرارگیری بصورت عمودی و با عملکرد کشش همراه شده، که در این ناحیه با بازشدگی و نفوذ دایک ها همخوان است. قائم شدن تنش های بیشینه، شکل گیری ساختارهای گسلی نرمال و سپس نفوذ ماگما در این ناحیه همگی با یکدیگر همخوان هستند. نتایج بدست آمده از تحلیل جداسازی و بازسازی رژیم های تنش حاکم بر منطقه نشانگر وجود دو رژیم زمین ساختی امتدادلغز و یک رژیم تنش کششی و یک رژیم تنش فشارشی در محدوده این پهنه گسلی است. میانگین تنش تحلیل شده به روش وارون مستقیم (direct inversion) برای این گسل، با در نظر گرفتن تمامی داده های لغزش اندازه گیری شده، رژیم تنش امتدادلغز است که این سیستم تنش برای این گسل با سیستم حرکتی غالب امتدادلغز در آذربایجان همخوان است. اما باید اضافه کرد سیستم تنش فشارشی نیز از مولفه های غالب در تنش میانگین برای سیستم گسل نهند می باشد که در تحلیل جدایش تنش ها نیز به دست آمده است.